Naar een behoefte scan voor de Zaanse Pas
Nieuwe werelden openen met de Zaanse Pas
Een behoefte scan voor de Zaanse Pas
Jochem Immerzeel en Eelco Koolhaas
1 Waarom een stadspas?
De Zaanse Pas is in essentie een betaalpas met aanbiedingen en voordeel voor alle inwoners van Zaanstad. De pas is daarmee een lokaal betaalmiddel, waar ook Zaanse ondernemers van profiteren (er wordt een nieuwe markt/verdienmodel voor hun producten gecreëerd).
Een stadspas is een waardevolle maar ook grote investering, die vraagt om een zorgvuldige voorbereiding en invoering. De stadspas is een instrument, gericht op een doel. Wat is dat precies, wat zijn de drijfveren om met de stadspas aan de gang te gaan, welke probleem willen we er mee aanpakken?
Op die vraag zijn zeer verschillende antwoorden mogelijk. Op vele plaatsen en ook in Zaanstad speelt het minimabeleid een sterke rol; de pas is bedoeld om inwoners die het nodig hebben een steuntje in de rug te geven!
Daarnaast zijn uiteraard nog vele antwoorden mogelijk zoals promotie van Zaanstad, steun aan winkeliers en ondernemers. In de stadspas komt veel samen!
2 Behoeftes en bestuurlijke uitdagingen centraal
De stadspas kent een aanbodkant, wie helpen mee om de stadspas ‘te vullen’ met waardevolle aanbiedingen en kortingen? En er is de vraagkant: 'Wie helpen we met de stadspas?'
Als het gaat om de vraag staat een woord centraal: behoeften! Wat willen de gebruikers als het gaat om kortingen en aanbiedingen?
Een leidraad daarbij vormen ook de bestuurlijke opgaven die in deze collegeperiode centraal staan, die een antwoord bieden op uitdagingen waar Zaanstad op dit voor staat.
Het zijn er zes, een belangrijke pijler ervan is het thema kansengelijkheid, met een accent op minima en armoede. Daarbij draait het - vooral - om mee (kunnen) doen en gelijke startposities. Kansengelijkheid raak vele sectoren, van sociaal domein, onderwijs, sport, cultuur tot aan economie, duurzaamheid en vervoer (deze opsomming is niet uitputtend).
Steun in de rug
De Zaanse Pas kent speciale aandacht voor inwoners in een kwetsbare financiële positie. Zij krijgen de Zaanse Pas gratis of tegen gereduceerd tarief. Met het aanbod ‘op de pas’ kunnen deze inwoners diensten of producten inkopen waar zij dringend behoefte aan hebben, maar niet zo makkelijk bereikbaar zijn.
Er zijn kortom vele manieren en mogelijkheid om via de Zaanse Pas inwoners een steuntje in de rug te geven. De behoeften zijn niet alleen groot, maar vooral ook gevarieerd.
We geven enkele voorbeelden, ter illustratie. Mantelzorgers kunnen korting krijgen op een dagje uit (respijtzorg). Theater tickets worden aangeboden met korting. Vervoer wordt aangeboden met korting, bijvoorbeeld een treinreis. Een cursus of workshop wordt aangeboden met een verlaagd tarief. Bij de aanschaf van producten, zoals bijvoorbeeld gebak, wordt korting gegeven.
De lijst van mogelijkheden is – nogmaals – bijzonder groot, zeker wanneer ook de andere vijf pijlers van het Zaanse beleid worden meegenomen.
3 Naar een behoefte scan
Een zorgvuldig uitgevoerde behoefte can is daarom noodzakelijk. Daarvoor zijn drie mogelijkheden:
A De scan is kwalitatief. Er worden interviews gehouden, expertmeetings of klantenpanels.
B De scan is kwantitatief, er worden enquêtes afgenomen en geanalyseerd.
B Er is een mix van kwantitatief en kwalitatief, na eerste verkennende enquêtes worden verdiepende gesprekken gevoerd.
Het is belangrijk deze onderzoeksfase goed te doordenken en uit te voeren, en dat ook met regelmaat te herhalen. Met een pas die niet aansluit op wensen en behoeften schiet niemand iets op.
Ervaringen in andere steden leert dat dit echt maatwerk is, en om precisie en zorgvuldige monitoring vraagt. En pas heeft een goed imago nodig, voorkomen moet worden dat het aanbod als onvoldoende gezien wordt.
Wel is duidelijk, het is pionieren, waarvoor uiteindelijk gekozen wordt is niet altijd direct raak, een pas groeit mee met veranderende tijden en behoeften:
A Lukt het om de pas aantrekkelijk te maken voor alle inwoners, zijn zij bereid om de Zaanse Pas te kopen en daarmee de pas te ontwikkelen en (het aanbod) te laten groeien?
B Lukt het om voldoende ondernemers bereid te vinden om mee te doen aan de Zaanse Pas?
C Maar ook, lukt het om via de Zaanse Pas voldoende diensten en producten te vinden die voor inwoners met een smalle beurs aantrekkelijk te maken?
Voor het zover is moet nog heel water door de Zaan stromen.
4 Bijdrage aan het Zaanse weefsel (de onderschatte dimensie)
Wellicht wat onderbelicht bij de ontwikkeling tot nu toe is de (enorme) kans voor netwerkvorming die de Zaanse Pas biedt.
Met de introductie van de Zaanse Pas een uniek middel beschikbaar komt om de gemeenschapszin en de sociale identiteit in Zaanstad te versterken. Dit is een relatief nieuw idee, waar we in deze bijdrage uitdrukkelijk aandacht vragen. Hoe kan de Zaanse Pas ook het Zaanse weefsel versterken, de binding tussen inwoners onderling, sociale initiatieven, ondernemers en publieke professionals?
A Stimuleren van sociaal ondernemerschap
Ondernemers die meedoen aan de Zaanse Pas doen dit in de eerste plaats voor zichzelf. Zij kunnen simpelweg hun omzet daarmee versterken. Dat groepen in een kwetsbare groepen meeprofiteren is desondanks niet onbelangrijk, het geeft hen ook sociale credits! Voorwaarde is dat ondernemers goed op de hoogte zijn wat de doelen en ambities achter de pas zijn en daarvoor goed op de hoogte gehouden worden.
B Contact versterken met minimagroepen
Vooral rond het thema kansengelijkheid speelt de uitdaging om in contact te komen met voor professionals moeilijk bereikbare of soms geïsoleerde groepen. Met de pas als ‘breekijzer’ wordt contact met hen gezocht over bij hen levende, urgente behoeften.
Denkbaar is zelfs (dit vraagt nog wel wat denkwerk) dat ook aanbod van uit deze maatschappelijke groepen in de Zaanse Pas wordt opgenomen, denk bijvoorbeeld aan de toegang tot minimabanken voor kleding of voedsel.
C Investeren in nieuwe sociale initiatieven
De pas kan ook een instrument zijn om nieuwe sociale initiatieven een steuntje in de rug te geven, via sponsoring via de (opbrengsten) van de pas. Ook dit is nieuw en vraagt om enige creativiteit, het geeft wel extra elan aan de pas. Ter illustratie noemen we enkele van deze mogelijke initiatieven, zie bijlage 1
D Binding versterken tussen publieke professionals
De Zaanse Pas is een stads brede pas. Een Zaanse Pas op stoom levert een bijdrage aan een mix van nogal uiteenlopende beleidsdoelen, variërend van economie, toerisme, sociaal domein tot aan cultuur (de opsomming is niet compleet). Daaraan verbonden zijn een groot aantal publieke professionals vanuit verschillende disciplines, op beleids- en operationeel niveau.
De pas helpt ook mee om samenwerking tussen professionele disciplines een belangrijke impuls te geven. Hoe mooi is het wanneer het lukt om de pas (ook mentaal) als iets van alle Zaanse (gemeente) professionals te maken: ‘het succes van de pas is ons succes’.
5 Nieuwe werelden openen met de Zaanse Pas: de behoefte scan
Ons idee & voorstel is de komende periode in te zetten voor het maken van een behoefte scan die er tegelijk voor zorgt dat zowel inwoners zich nog meer met de Zaanse Pas als nieuw instrument identificeren. We volgen drie stappen, de eerste twee voeren we gelijk uit in de tijd.
VOORJAAR/ZOMER
Kwalitatief
We organiseren zes kleinschalige kwalitatieve onderzoeksessies. Daarmee bestrijken we zowel een breed sectoraal palet als komen we in contact met gevestigde en wat onbekendere Zaanse maatschappelijke organisaties. In overleg met betrokken sectorspecialisten komen we tot een uitnodigings- en deelnemerslijst. We volgende daarbij de zes bestuurlijke thema’s (zie hiervoor). Naast vragers zullen ook een aantal aanbieders gevraagd worden mee te doen.
De opbrengst is zowel een groslijst van potentiële behoeften als een lijst van denkbare aanbiedingen.
Kwantitatief
We voeren een kleinschalige stads brede enquête uit, ondersteund door het Zaans-Amsterdamse bureau KLB, oprichter Kees Le Blansch is een Zaankanter. We maken een enquête, zorgen voor een online tool om deze te verspreiden en zorgen voor verspreiding over verschillende wijken en gebieden van Zaanstad.
Optioneel: we voeren op basis van deze enquêteresultaten nog verdiepende gesprekken uit, waarbij we putten uit de deelnemers aan de enquête.
EINDE ZOMER/BEGIN HERFST
Zaanse Pas event
We organiseren in september een relationeel Zaanse Pas event, waarbij we zowel vragers als potentiële aanbieders uitnodigen. We presenteren daarbij het verhaal van de Zaanse Pas, presenteren onderzoeksresultaten op aansprekende wijze (‘de groslijsten’) en gaat met deelnemers in gesprek over de kansen en mogelijkheden daarvan.
Bijlage 1
Eelco Koolhaas
Eelco Koolhaas
Eelco Koolhaas